اسانس ها

مواد مؤثره مهم گل محمدی شامل: اسانس (ترکیبات اصلی: ژرانیول و سیترونلول)، فنولیک و پلی فنول ها، فلاونوئید کوئرستین، ترکیبات آنتی اکسیدانی، ویتامین های ب کمپلکس، بتاکاروتن و ... اثرات مهم دارویی گل محمدی: گلاب، یک اسکراب بسیار مفید برای لایه برداری پوست، رفع چین و چروک و افزایش کلاژن سازی پوست، ایجاد شادابی و جوانی، درمان التهاب های پوستی، درمان آکنه و جوش، سلامت و تقویت مو، سلامت چشم ( به صورت شست و شو) می باشد. اسانس گل محمدی ضد تشنج، ضد درد، تقویت اعصاب، ضد افسردگی، نشاط آور، ضد فشارهای عصبی و استرس، درمان بیماری های تنفسی، سرماخوردگی، گلودرد و آنفولانزا، دفع خلط سینه و گلو، تنظیم قاعدگی، مفید برای مشکلات خواب و بی خوابی، سردرد، بیماری های قلبی و ... از روغن گل محمدی می توان به عنوان یک ملین برای درمان یبوست استفاده کرد.

خواص گیاه زنیان شامل ضد سرفه، درمان اختلالات گوارشی مانند ریفلاکس، ضد گرفتگی عضلات، تومورهای شکمی، درد شکم و اختلال های عفونت چشم، ضد عفونی کننده قوی، ضد میکروب، ضد سرطان، ضد پلاکت، درمان التهاب گلو و سرماخوردگی حاد، ضد چاقی، تصفیه کننده خون، ضد هیستری و تشنج، افزایش شیر مادران، ضد نفخ معده، ضد تهوع، خلط آور، ادرارآور، کاهنده چربی خون، ضد انگل و ...

گیاه رزماری بوته ای معطر با برگ های سوزنی شکل است که در بیشتر مناطق دنیا از جمله نواحی مختلف ایران پرورش داده می شود. بخش دارویی گیاه، برگ و سرشاخه های گلدار آن است که در فصل بهار و تابستان جمع آوری می شوند. اسانس این گیاه به تناسب محل رویش آن، دارای ترکیبات شیمیایی متفاوتی است. در طب سنتی از این گیاه به عنوان ضد آسم، هضم کننده غذا، آرام بخش، برطرف کننده سردرد، برطرف کننده اختلالات گردش خون، افزایش دهنده قدرت بینایی، ضد روماتیسم و محرك حافظه استفاده می شود. اثرات فارماکولوژیکی متعددی از جمله اثر آنتی اکسیدانی، ضد توموری، کاهش سندرم محرومیت به مرفین و مهار سمیت کبدی برای این گیاه گزارش شده است. در بررسی های آزمایشگاهی مختلف، اثرات ضد سرطانی عصاره رزماری روی رده های مختلف سلول های سرطانی کولون، پانکراس، پستان، پروستات، ریه، مثانه، کبد و لوکمی بیان شده است و اثرات ضد سرطانی آن را به صورت کاهش تکثیر و بقا سلولی و القا آپوپتوز به صورت وابسته به دوز و زمان نشان داده اند. برای سلول درمانی به تعداد زیادی سلول نیاز است از این رو استفاده از عواملی که سرعت تکثیر سلولی و همچنین بقاء سلولی را در شرایط آزمایشگاهی افزایش می دهند حائز اهمیت است. گزارشاتی وجود دارد مبنی بر اینکه رزماری تکثیر سلول های عصبی را افزایش می دهد.

گیاه مریم گلی دارای برگ های متقابل، به رنگ سبز روشن است. در طول ساقه ی گیاه دو نوع برگ مشاهده می گردد یکی بیضوی، نوک تیز دندانه دار و دارای دمبرگ دراز بوده و دیگری دارای برگ های کوچک نوک تیز بدون دمبرگ می باشد. گل های مریم گلی دارای رنگ آبی مایل به بنفش می باشند. قسمت مورد استفاده این گیاه، برگ ها و حتی سرشاخه های گلدار آن است که در بهار یا پاییز چیده می شوند. مردم در گذشته از اين گياه به عنوان ماده ای مدر، عامل انعقاد خون و نيز داروی ضد تعرق استفاده می کرده اند. در بسياری از فارماکوپه ها از برگ های مريم گلی رسماٌ به عنوان دارو ياد و خواص آن را بر شمرده است. از عصاره مريم گلی برای مداوای برخی از بيماري های مربوط به حلق و حنجره و همچنين برای شستشوی دهان استفاده می شود. اسانس اين گياه خاصيت ضد باکتريايی دارد و از آن در صنايع داروسازی، غذايی و همچنين در صنايع بهداشتی و آرايشی استفاده می شود. اين گياه از ادويجات قوی به شمار می رود. طعم آن مختصری تلخ و قابض است. مصرف زياد اين گياه مناسب نيست و تاٌثير نامطلوبی بر ضربان قلب خواهد داشت. ترکیبات اصلی در اسانس برگ های این گیاه شامل بتا کاريوفيلن، اسپاتولنول، بورنيل استات، آلفا کادينن و دلتا المن می باشند.

گیاه اسطوخودوس متعلق به خانواده نعناعیان، گیاهی چند ساله و کرکدار با گل آذین خوشه ای می باشد، گل های آن به رنگ آبی یا متمایل به بنفش هستند. اسانس اسطوخودوس در طب سنتی دارای خواص درمانی بسیاری از جمله آنتی اکسیدان، ضد التهابی، ضد باکتری، ضد اضطراب و آرام بخش، فعالیت ضد پلاکتی و ضد انعقادی است. از دم کرده اسطوخودوس به عنوان ضد نفخ، ضد صرع، ضد دردهای روماتیسمی و کمردرد، سردردهای عصبی و میگرنی استفاده می شود.

گیاه شوید (Dill) متعلق به خانواده چتریان، تنها گونه جنس Anethum است كه در ايران به صورت كاشته شده وجود دارد. شوید گیاهی است يك ساله، علفي، معطر كه منشاي آن نواحي شرقي مديترانه است. تمامي پيكر رويشي گياه شوید محتوي اسانس است. مهم ترین ترکیبات اسانس در پیکر رویشی گیاه د-کاروون و د- فلاندرن می باشند و مهم ترین ترکیبات اسانس حاصل از بذرهای کاملاٌ رسیده د- کاروون و لیمونن هستند. شوید گياهي دارويي و يك ساله بوده كه مواد مؤثره آن در درمان بيماري هايي مانند سرما خوردگي، سرفه، مشكلات ادراري، نفخ، تشنج و اسپاسم كاربرد فراواني دارد. گیاه شوید مصارف مختلفی در صنایع دارویی و غذایی دارد. از دانه هاي شوید به عنوان کاهنده چربی به خصوص تري-گلیسرید خون، پیشگیري و درمان تصلّب شرایین و ناراحتی هاي صفراوي استفاده می شود.

دارچین درختی است همیشه سبز از خانواده برگ بو و از منشاء سیلان و جنوب هند که ارتفاع آن به 7-5 متر می رسد. تمام قسمت های این گیاه معطر است. برگ های این گیاه بیضی شکل به رنگ سبز تیره و براق که به صورت متقابل بر ساقه مرکزی مرتب شده اند. پوست تنه درخت صاف به رنگ قهوه ای مایل به قرمز است. پوست این درخت حاوی اسانس است. دارچین دارای خواص درمانی ضد میکروب، آنتی اکسیدان، آنتی دیابت، ضد ویروس و ضد اسپاسم، ضد نفخ، افزایش دهنده تعریق بدن، گرم کننده و محرک رحم می باشد. اسانس دارچین خاصیت ضد قارچی و ضد باکتریایی دارد که احتمالاٌ این آثار مربوط به محتوی ارتومتوکسی سینامالدئید است.

هل گیاهی علفی، چندساله و همیشه سبز است. این گیاه متعلق به تیره زنجبیل می باشد. میوه هل سبز غنی از روغن های فرار است که عمدتاً شامل ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی نظیر کاتچین، گالیک اسید، کوئرستین می باشد. نشاسته، پروتئین، واکس ها و استرول ها، ویتامین E ترکیبات دیگر موجود در عصاره هل سبز می باشد. همچنین عصاره میوه این گیاه حاوی اسانس بوده که مقدار آن بین 4 تا 8 درصد متفاوت است. میوه هل همچنین حاوی روغن، نشاسته و ترکیب های هیدروکربنی می باشد. دانه های هل خاصیت اکسپکتورانت دارند و سینوس ها و برونش ها، بینی و سینه را از خلط و ترشحات اضافی پاك می کنند. هل همچنین در طب سنتی خواص گرما بخش و انرژی زا دارد از این رو به بهبود روحیه و بازیابی انرژی و توان از دست رفته کمک می کند. هل کلیه ها و قلب را تقویت می کند و برای رفع بیماری های چشم مفید است.

علف لیمو (Lemon grass) با نام علمی Cymbopogon spp. گیاهی متعلق به خانواده Poaceae است. مواد مؤثره گونه‌های مختلف گیاه علف لیمو (120 گونه)، در صنایع بهداشتی و آرایشی، غذایی و دارویی کاربرد فراوانی دارند. ازاین‌رو سال‌هاست که این‌گونه ها در برخی مناطق گرمسیر کشت می‌شوند. علف لیموها گیاهانی تک‌لپه‌ای و متعلق به تیره گندمیان است.اسانس گونه‌های مختلف گیاه علف لیمو (120 گونه)، در صنایع بهداشتی و آرایشی، غذایی و دارویی کاربرد فراوانی دارند. اسانس علف لیمو دارای خواص اشتها آوری و ضد کرم بوده و در حال حاضر در عطرسازی به عنوان منبع سیترال کاربرد بالایی دارد. مالیدن روغن علف لیمو بر روی عضو، اثر آرام‌کننده در رماتیسم‌های مزمن، دردهای عصبی و دررفتگی‌ها دارد. از سیترال‌ها به مقدار زیاد در ساخت ویتامین‌ها استفاده می‌شود. اسانس اکثر گونه‌های این جنس، مانع رشد و تکثیر باکتری‌ها شده و به‌عنوان عاملی ضدعفونی‌کننده و همچنین به‌عنوان مواد دافع حشرات استفاده می‌شود.

کاربردهای دارویی: ضداکسیدان، ضدمیکروب، ضدویروس، ضدتشنج، ضدتومور، ضد حساسیت، ضدسرطان، ضدانعقاد، ضددرد، ضدحشره، تقویت معده، ضدتب، ضدسرفه، ضداستفراغ، ضدعفونی کننده، بهبود سردرد سينوزيتي و جلوگيري از پوسيدگي دندان

Lamiaceae) آویشن باغی از گياهان دارويي با ارزش و متداول در طب سنتي است. به علت داشتن تركيب اصلي تيمول در صنايع غذايي، دارويي، بهداشتي و آرايشي استفاده مي شود. در بين گونه هاي مختلف آويشن، آويشن باغی در بسياري از نقاط دنيا از جمله ايران كشت و توليد مي شود. اسانس آويشن از جمله ده اسانس معروف است كه داراي خواص ضدباكتريايي و ضدقارچي، آنتي اكسيدان، نگهدارنده طبيعي غذا و تاٌخيردهنده پيري پستانداران مي باشد و جايگاه خاصي در تجارت جهانی دارد. اگرچه گياه آويشن باغی بومی ایران نمي باشد و به طور خودرو در ايران نمي رويد ولي به دليل ارزش بالاي آن در صنايع دارويي، بهداشتي، آرايشي و همچنين صنايع غذايي، كشت و توليد انبوه آن در راستاي تامين نياز داخلي كشور و حتي صادرات ضروري مي باشد. البته با عنايت به خواص متعدد دارويي و همچنين فرآورده هاي متعدد دارويي آن در جامعه، توجه بيشتر مسؤلين، محققين و همچنين پزشكان را در توليد، فرآوري و مصرف صحيح آن مي طلبد.