گياه شناسی

گياه مريم گلی (.Salvia officinalis L)

تیره: نعناعیان (Lamiaceae)

سرزمین اصلی این گیاه نواحی مختلف آسیا و شمال آفریقا، حوزه اروپایی دریای مدیترانه می باشد. در ایران بیشتر در آذربایجان و خصوصاٌ تبریز یافت می شود. این گیاه دارای برگ های متقابل، به رنگ سبز روشن است. در طول ساقه ی گیاه دو نوع برگ مشاهده می گردد یکی بیضوی، نوک تیز دندانه دار و دارای دمبرگ دراز بوده و دیگری دارای برگ های کوچک نوک تیز بدون دمبرگ می باشد. گل های مریم گلی دارای رنگ آبی مایل به بنفش می باشند. قسمت مورد استفاده این گیاه، برگ ها و حتی سرشاخه های گلدار آن است که در بهار یا پاییز چیده می شوند. نوع خودروی آن بر نوع پرورش داده شده برتری دارد. برگ ها را کمی قبل از گلدهی در طول ماه های اردیبهشت، خرداد و سرشاخه های گلدار را در آغاز گل دادن، محصول برداری می نمایند. تکثیر این گیاه به وسیله ی کاشتن دانه ی آن یا قلمه زدن، خوابانیدن و یا تقسیمات قطعات ریشه دار پایه های مسن صورت می گیرد، ولی بیشتر از طریق کاشتن دانه زیاد می گردد.

گیاه رزماری (.Rosmarinus officinalis L)

تیره: نعناعیان (Lamiaceae)

گیاه بوته ای معطر با برگ های سوزنی شکل است که در بیشتر مناطق دنیا از جمله نواحی مختلف ایران پرورش داده می شود. بخش دارویی گیاه، برگ و سرشاخه های گلدار آن است که در فصل بهار و تابستان جمع آوری می شوند. اسانس این گیاه به تناسب محل رویش آن، دارای ترکیبات شیمیایی متفاوتی است. مهم ترین ترکیبات آن کامفن، لیمونن، بورنئول، سینئول، لینالول و ربینول است. از جمله فلاونوییدهای آن دیزومتین، دیزومین و لوتئولین می باشد. همچنین اسانس این گیاه دارای ترکیبات فنلی کافئیک، کلروژنیک، نئوکلروژنیک، لابیاتیک اسید و نیز دارای مقدار زیادی سالیسیلات است. تری ترپنوییدهای اسانس این گیاه شامل تری ترپن اولئانولیک اسید، کارنوزیک اسید و دی ترپن آن به نام کارنوزول است.

گیاه آویشن باغی (.Thymus vulgaris L)

تیره: نعناعیان (Lamiaceae)

گیاهی از تیره نعناعیان كه ساختار بوته اي دارد و داراي ساقه مستقيم و علفي يا چوبي و پرشاخه به ارتفاع 10 تا 30 سانتي متر و در بعضي موارد تا 45 سانتي متر است. ساقه هاي منشعب اين گياه پوشيده از كرك هاي سفيد رنگ مي باشد. آویشن باغی از گياهان دارويي با ارزش و متداول در طب  سنتي است. به علت داشتن تركيب اصلي تيمول در صنايع غذايي، دارويي، بهداشتي و آرايشي استفاده مي شود. در بين گونه هاي مختلف آويشن، آويشن باغی در بسياري از نقاط دنيا از جمله ايران كشت و توليد مي شود.

گیاه دارچین (Cinnamomum verum)

تیره: برگ بو (Lauraceae)

دارچین درختی است همیشه سبز از خانواده برگ بو و از منشاء سیلان و جنوب هند که ارتفاع آن به 7-5 متر می رسد. تمام قسمت های این گیاه معطر است. برگ های این گیاه بیضی شکل به رنگ سبز تیره و براق که به صورت متقابل بر ساقه مرکزی مرتب شده اند. پوست تنه درخت صاف به رنگ قهوه ای مایل به قرمز است.

گیاه هل سبز (.Elettaria cardamomum L)

تیره: زنجبیل (Zingiberaceae)

گیاهی علفی، چندساله و همیشه سبز است. این گیاه متعلق به تیره زنجبیل می باشد. میوه هل سبز غنی از روغن های فرار است که عمدتاً شامل ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی نظیر کاتچین، گالیک اسید، کوئرستین می باشد. نشاسته، پروتئین، واکس ها و استرول ها، ویتامین E ترکیبات دیگر موجود در عصاره هل سبز می باشد. همچنین عصاره میوه این گیاه حاوی اسانس بوده که مقدار آن بین 4 تا 8 درصد متفاوت است. اسانس هل شامل بیش از 20 ترکیب می باشد که مهم ترین آن ها را 1 و 8 سینئول ( به مقدار 20 تا 60 درصد) و آلفاترپینول استات (20 تا 53 درصد) تشکیل می دهد. از دیگر ترکیبات مهم اسانس هل می توان به لینالیل استات، بورنئول، آلفاترپینئول و کامفور اشاره نمود. میوه هل همچنین حاوی روغن، نشاسته و ترکیب های هیدروکربنی می باشد.

گیاه شوید (.Anethum graveolens L)

تیره: چتریان (Apiaceae)

گیاه شوید (Dill) متعلق به خانواده چتریان، تنها گونه جنس Anethum است كه در ايران به صورت كاشته شده وجود دارد. شوید گیاهی است يك ساله، علفي، معطر كه منشاي آن نواحي شرقي مديترانه است. ساقه آن مستقيم، استوانه اي شكل، بدون كرك و داراي خطوط طولي است. برگ ها كوچك، سبزرنگ، نازك و نخي شكل و داراي سه بريدگي عميق است كه به طور متناوب روي ساقه قرار مي گيرند. گل ها كوچك و به رنگ زرد هستند، ميوه از نوع قندقه است و رنگ ميوه رسيده قهوه اي تيره مي باشد.

نعناع فلفلی (.Mentha piperita L)

تیره: نعناعیان (Lamiaceae)

پراکندگی این گونه و گونه های دیگر این جنس به طور وحشی در سراسر جهان وجود دارد. اما وجود این گیاه در ایران ذکر نشده است. نوع خودروی آن در کنار گودال های مرطوب و در محل های آفتاب گیر یا نیم سایه یافت می شود. قسمت مورد استفاده گیاه مذکور، برگ یا سرشاخه های گلدار آن ها است. این گیاه دارای برگ های متقابل، بیضوی، نوک تیز، دندانه دار و کمی پوشیده از کرک است. گل های آن رنگ گلی روشن و یا کم و بیش ارغوانی مایل به بنفش دارد که به صورت مجتمع می باشند. برداشت محصول اگر به منظور اسانس گیری از گیاه باشد، دو مرتبه در سال، در فواصل خرداد تا مرداد صورت می گیرد و ممکن است تا مهرماه نیز ادامه داشته باشد. تکثیر این گیاه منحصراٌ از طریق ساقه های خزنده که ایجاد جوانه و ریشه های نابجا می کنند، صورت می گیرد.

گیاه اسطوخودوس (.Lavandula stoechas L)

تیره: نعناعیان (Lamiaceae)

گیاه اسطوخودوس متعلق به خانواده نعناعیان، گیاهی چند ساله و کرکدار با گل آذین خوشه ای می باشد، گل های آن به رنگ آبی یا متمایل به بنفش هستند. ارتفاع گیاه به 100-60 سانتی متر می رسد، برگ های آن خاکستری رنگ، نیزه ای و خطی می باشد. قسمت های مورد استفاده این گیاه، گل ها و سرشاخه های گلدار آن است. اسانس اسطوخودوس که از تقطیر گل و سرشاخه  های گلدار این گیاه به دست می آید مایعی است زرد رنگ یا زرد مایل به سبز که دارای بوی مطبوعی است. رویش این گیاه از فصل بهار (اوایل فروردین) و گل ها اواخر بهار (خرداد) ظاهر می شوند و تا اواسط تابستان (مرداد) گلدهی ادامه می یابد و هوای گرم و خشک به گلدهی آن سرعت می دهد.