استخراج اسانس

استخراج اسانس به روش تقطیر (Distillation)

تقطیر عبارت است از: تبدیل بخارات آب به قطرات آب، که این تغییر و تحول تحت تاٌثیر جریان هوای سرد صورت می پذیرد. تقطیر، یکی از قدیمی ترین روش های تبدیل بخار به اب مایع است. استخراج اسانس به روش تقطیر، نسبت به روش های دیگر، کاری ساده تر و راحت تر و در عین حال اسانس استخراج شده بر اساس این روش نیز از کمیت بیشتر و کیفیت بهتری برخوردار است. امروزه در مقیاس صنعتی و نیمه صنعتی بر اساس این روش، سیستم هایی برای استخراج اسانس طراحی شده است.

سیستم تقطیر با آب (Water distillation= Hydrodistillation)

تقطیز با آب و بخار (Water and steam distillation)

تقطیر با بخار (Steam distillation)

سیستم تقطیر با آب: در این سیستم، اندام گیاه مورد نظر پس از قرار گرفتن در آب تحت تاٌثیر حرارت تا حد لازم حالت دم کرده پیدا می کند و از بخارهای برآمده از آن، اسانس به دست می آید. از این روش برای جداسازی مواد غیرمحلول در آب (مثل اسانس ها) استفاده می شود. در واقع، آب و اسانس با هم تقطیر می شوند. با استفاده از این روش، به آسانی می توان اسانس ها را از گیاهان موردنظر استخراج نمود.

سیستم تقطیر با آب و بخار: در این سیستم، آب و اندام گیاه مورد نظر مجاورهم ولی در عین حال به صورت جدا از یکدیگر قرار می گیرند، به طوری که در قسمت تحتانی سیستم آب در حال بخار و در ناحیه فوقانی آن بر روی صفحات متخلخل اندام گیاه واقع می شوند.

سیستم تقطیر با بخار: در این سیستم، اندام گیاه مورد نظر صرفاً تحت تاٌثیر بخار آب با فشار کم (یک دهم واحد بار) قرار می گیرد و بخار پس از عبور از توده گیاه، اسانس آن را در قسمت سردکن سیستم جمع می کند. یکی از روش های معمول استخراج اسانس ها، تقطیر با بخار آب است.

فناوری مربوط به تقطیر اسانس ها در مقیاس صنعتی، عموماً بر پایه ی تقطیر با بخار طراحی شده و به شکل های تقطیر نوبتی با بخار و تقطیر دائمی با بخار، مشاهده می شوند. در اکثر کشورها، برای تقطیر اسانس ها معمولاً از روش تقطیر نوبتی استفاده می کنند. مهمترین قسمت های تشکیل دهنده ی دستگاه تقطیر نوبتی عبارتند از: دستگاه مولد بخار، دیگ بخار، سردکن و قسمت جمع آوری اسانس.

استخراج اسانس به روش فشار سرد (Cold press)

پوست اکثر گیاهان خانواده مرکبات (نظیر نارنج، لیمو، پرتقال و ...) دارای اسانس می باشد. اسانس های مذکور به درجه حرارت بالا بسیار حساسند و معمولاً در 100 درجه سانتی گراد تجزیه می شوند. از این رو، این نوع اسانس ها را نمی توان به وسیله ی تقطیر با بخار آب یا سایر روش های تقطیر مبتنی بر دمای بالا استحصال نمود. در این موارد، معمولاً پوست میوه گیاهان مذکور را به منظور استخراج اسانس یا تحت تاثیر فشارهای مکانیکی مناسبی قرار می دهند و یا پس از کوبیدن و له کردن آن ها، مواد حاوی اسانس و سایر ترکیبات را از آن خارج می کنند. مخلوط اسانس و سایر ترکیبات پوست مرکبات را داخل سانتریفیوژ ریخته و در سرعت بالا و دمای پایین اقدام به جدا کردن اسانس می نمایند.

استخراج اسانس به کمک گاز دی اکسید کربن (CO₂)

یکی از روش های بسیار جدید است. اصول آن بر پایه ی نقطه میعان گاز دی اکسید کربن در حوالی نقطه بحرانی است. دی اکسید کربن به حالت مایع، قادر است اسانس را در خود حل کند و در حالت گازی آن را از خود جدا سازد و دو فاز تشکیل دهد. در حوالی نقطه بحرانی طی این دو عمل متفاوت، به طور فشرده، ابتدا دی اکسید کربن به صورت مایع در می آید و در این حال اسانس اندام مورد نظر را می گیرد و در خود حل می سازد. سپس، با تبدیل از حالت مایع به حالت گازی، اسانس را از خود جدا می سازد.

استخراج اسانس توسط آنزیم های هیدرولیز کننده

اسانس گلیکوزیدی (اسانس بادام تلخ و خردل) را به وسیله ی هیدرولیز آنزیمی گلیکوزیدی مربوط، به دست می آورند. در مغز بادام تلخ، در اثر عمل امولسیون بر روی آمیگدالین، ترکیب های مختلفی حاصل می شود که از میان آن ها می توان اسانس را به روش تقطیر جدا نمود. در دانه های خردل سیاه، گلیکوزید سینیگرین به وسیله ی آنزیم میروزین هیدرولیز می شود و اسانس خردل را تولید می کند.